جمع‌آوری، شناسایی و ارزیابی مورفولوژیک و فنولوژیک بیدهای استان کردستان

تحقیق حاضر با هدف جمع­آوری، شناسایی و ارزیابی مورفولوژیکی و فنولوژیکی بید­های (Salix spp.) کردستان از سال 1380 به­مدت هفت سال در سنندج اجرا شد. پس از تعیین و ثبت خصوصیات پایه­های مادر در رویشگاه‌های بید استان، قلمه آنها گرفته شد و برای کاشت در کلکسیون، به نهالستان زاله سنندج منتقل شد. عمل جمع­آوری تا سه سال (81-1379) ادامه یافت. انتقال نهال‌های ریشه و ساقه دو ساله پایه­ها (از هر پایه نه نهال) به کلکسیون در قالب طرح آماری کاملا تصادفی در نه تکرار در سه سال و در فروردین سال‌های 1382 تا 1384 انجام شد. خصوصیات فنولوژیکی پایه‌ها با بازدید منظم ثبت و خصوصیات گیاه­شناختی و مورفولوژیکی پایه­ها در نهالستان و کلکسیون طی آزمایش ارزیابی شد. اندازه‌گیری رشد قطری و ارتفاعی درختان، هر سال در اوایل آذرماه پس از خزان و از نه واحد هر کرت انجام و ثبت شد. نتایج نشان داد که بید تقریباً در تمام نقاط اکولوژیکی استان از­جمله حواشی سکونت‌گاه‌ها، مزارع، حاشیه رودها، دره­ها، و به­ویژه در حواشی رودخانه­های استان رویش دارد. تعداد 65 پایه بید از رویشگاه‌های متفاوت استان جمع­آوری شد که از این تعداد 58 پایه در کلکسیون سنندج مستقر و هفت پایه نیز طی مراحل مختلف حذف شدند. مطابق نتایج، درصد سبزشدن قلمه­هایی که در اسفند از پایه مادری گرفته شده بود بیشتر از قلمه­های اواخر فروردین و اردیبهشت بود. از 57 پایه مستقر و شناسایی شده در کلکسیون، 6/38 درصد به­گونه Salix excelsa، 8/36 درصد به گونه Salix alba، 5/17 درصد به گونه Salix triandra، 3/5 درصد به گونه Salix aegyptica و 7/1 درصد به گونه Salix babylonica تعلق داشت. براساس نتایج، سه گونه S. excelsa، S. alba و     S. triandra در مجموع بیش از 90 درصد بیدهای کردستان را تشکیل می‌دهند. تجزیه واریانس نشان داد که بین پایه‌های همسال در کلکسیون و میان گونه­ها و گروه­های سنی مختلف، اختلاف معنی­داری (0.01 p≤) از لحاظ قطر و ارتفاع وجود دارد. در مجموع میانگین قطر و ارتفاع پایه­های هفت ساله متعلق به­گونه‌های S. excelsa (08/14 سانتی­متر قطر و 9/7 متر ارتفاع) و S. triandra (91/12 سانتی­متر قطر و 09/7 متر ارتفاع) بیشتر از پایه­های متعلق به­گونه S. alba (5/12 سانتی‌متر قطر و 43/6 متر ارتفاع) بود.